Luisterend observeren: hoe doe je dat?

Elke dag in de praktijk kijken we naar onze patiënten met een geoefend oog. Ten minste, dat denken we. Maar zoals menigeen misschien wel weet is het best lastig om zonder een gekleurde blik te kijken en vooral objectief te luisteren. Hoe objectief blijf jij als therapeut? En wat gebeurt er in jouw hoofd met het klinisch proces als het verhaal van de anamnese niet klopt met de lichamelijke bevindingen? Een voorbeeld.

Een bejaarde dame van in de tachtig blijft aanhoudend klagen over haar rug en wordt doorverwezen door haar huisarts voor fysiotherapie. Sinds haar heupoperatie heeft ze klachten aan haar hoge rug en deze zijn ondanks de oefeningen die ze dagelijks doet nog niet afgenomen. Ze heeft een nieuwe heup gekregen en zelf denkt ze dat het door de operatie is gekomen. Ze heeft laag thoracale klachten aan dezelfde zijde als haar nieuwe heup. Bij inspectie staat ze mooi recht. En na het lichamelijk onderzoek lijkt de rechterzijde van de thoracale wervelkolom wat stijf en zijn de spieren pijnlijk en hypertoon. Maar waarom helpen de oefeningen niet? Ook na enkele behandelingen blijven de klachten terugkomen. Bij een van de volgende afspraken sta ik op haar te wachten terwijl ze naar de behandelkamer toeloopt. En opeens zie ik iets abnormaals. Ze loopt enorm scheef en wat ongelukkig en komt met een pijnlijke grimas op haar gezicht naar me toe. Hoe kan het dat ik dat niet eerder heb gezien, deze asymmetrie. Alles zag er toch mooi symmetrisch uit bij het eerste onderzoek. Helaas met schoenen aan bleek dit een ander verhaal. Voor de operatie had ze namelijk een beenlengte verschil van 2 cm en deze was met een aanpassing in haar schoenen gecorrigeerd. En daar liep ze nu nog op! Terwijl het beenlengteverschil tijdens de operatie door de orthopedisch chirurg was gecorrigeerd. 

Uit dit voorbeeld blijkt dat luisteren naar de patiënt, goed observeren van het bewegen, een uitvoerige inspectie en testen van groot belang kan zijn om onze patiënten te helpen. 

Maar hoe pak je dit aan? En waar let je op in je observatie?

Allereerst kijk je doelgericht naar je patiënt en stel je jezelf bijvoorbeeld de vraag, waarom heeft iemand klachten, wat is er veranderd? En hoe is het veranderd? Waarom herstelt het niet spontaan?

Tevens moet je je ervan bewust zijn dat jouw observatie altijd gekleurd is door je achtergrond, relatie met de patiënt, vooroordelen en veronderstellingen. Objectiveer je observatie door je bevindingen te laten controleren door een collega, door navraag te doen bij je patiënt of door bijvoorbeeld een meetinstrument te gebruiken. En doe ten slotte aan zelfreflectie: Wat heb ik gemist, waarom was ik niet alert, was ik vermoeid of ongemotiveerd? Trok ik te snel een conclusie, werkte ik vanuit een automatisme of had ik gewoon onvoldoende kennis van zaken? In bovenstaand voorbeeld was mijn conclusie te snel getrokken, keek ik alleen maar naar de rugklachten en niet naar de totale mens waardoor ik de essentie miste.

Laat de patiënt dus altijd zijn of haar verhaal doen. Vaak vertellen zij ons tussen de regels door precies hoe de vork in de steel zit. Precies wat deze dame ook deed. 

Jacqueline Maas – fysiotherapeut & manueel therapeut

Jacqueline studeerde fysiotherapie aan de Hogeschool Rotterdam en manuele therapie Maitland-concept in Roermond. Door haar brede interesse verdiepte ze zich ook in voeding en viscerale therapie. Ze is werkzaam in haar eigen praktijk voor geïntegreerde manuele therapie in Capelle aan de IJssel en heeft veel ervaring in het behandelen van klachten van baby’s, kinderen en volwassenen met uiteenlopen de klachten van het bewegingsapparaat. Haar specialismen zijn hoofdpijn-, voet- en rugklachten.