Ergotherapie in de praktijk: observeren als expertise

Een van de eerste dingen die ergotherapeuten in opleiding leren is het observeren van het menselijk handelen. In het begin is dat een hele uitdaging om hier vaardig in te worden. Het menselijk handelen is complex, zelfs in de kleinste activiteiten die we routinematig uitvoeren, zoals het strikken van je veters of het pakken van een drankje. Als je bedenkt wat er allemaal mis kan gaan bij zo’n eenvoudige taak, dan is het een wonder dat de meeste taken de hele dag door goed gaan.
 

Belang van observatie in ergotherapie

Ook ik leerde ooit deze observatievaardigheid tijdens mijn opleiding en cursussen. Zo leerde ik met een observatieassessment om het menselijk handelen te observeren op 36 vaardigheden, verdeeld in motorische en procesmatige vaardigheden. Zo kan het pakken van een drankje aan de motorische kant ‘misgaan’ bij: het zichzelf kunnen verplaatsen naar de koelkast, het lichaam logisch positioneren ten opzichte van de koelkast, het pak drinken grijpen en het doseren van kracht tijdens het neerzetten van het pak.
 

Motorische en procesmatige vaardigheden observeren

Aan de procesmatige kant kan het onder andere lastig worden om een logische volgorde te gebruiken, de volgende handeling te initiëren, begrijpen hoe het drinkpak open moet of aanpassen als er iets mis dreigt te gaan (morsen). In het begin is het aardig lastig om dit te observeren, aan de ene kant om alle observatie-items goed uit te voeren, aan de andere kant om niet meteen de oorzaak te willen benoemen.
 

Continu screenen van basishoudingen

Ook basishoudingen zoals zitten, liggen, staan en lopen worden meestal door mij bijna continu ‘gescreend’. Ook buiten de werksetting. Zo moet ik altijd een reflex onderdrukken als mensen scheef of ‘als een hoepeltje’ voorovergebogen in een rolstoel zitten. De neiging om de wervelkolom beter uit te lijnen en de nek-hoofdpositie is dan meteen aanwezig.

En het observeren is ook thuis meestal ‘aan’, tot ergernis van huisgenoten als zij in de keuken iets (bijna) laten vallen of als de werkplek een chaos is geworden.
 

Observeren in dagelijkse situaties

Afgelopen weken mocht ik lesgeven aan eerstejaarsstudenten ergotherapie over observeren als analysemethode bij activiteiten. Dat maakte mij er weer bewust van dat je anders kijkt als je eenmaal een professionele ‘bril’ op zet. Misschien is het goed om dit op te nemen als disclaimer bij opleidingen: met het volgen van deze opleiding loop je het risico om anders te gaan ‘kijken’ naar de omgeving en de mensen om je heen. Ik zie ook dat de studenten langzaam anders gaan kijken naar het menselijk handelen en zich realiseren hoe complex het kan zijn.
 

Professioneel perspectief: observeren als analysemethode

Met welke ‘bril’ kijk jij sinds het volgen van jouw (para)medische opleiding? En leidt dat wel eens tot verrassende situaties in jouw privéleven? Ik ben benieuwd welke beroepsdeformatie er bij welk beroep hoort! 
 

Wil je je voor de zomer nog verder ontwikkelen? Zet nog even je onderzoeksbril op in plaats van je zonnebril en kijk bij de volgende opleidingen:

• Facilitatietechnieken binnen de Neurorevalidatie
• Evidence Based Practice (EBP)
• Valpreventie in de Praktijk

Jacqueline Leenders - ergotherapeut en onderzoeker in opleiding

Jacqueline studeerde in 1994 af aan de Hogeschool Zuyd, opleiding ergotherapie en is naast haar werk als ergotherapeut ook onderzoeker in opleiding bij het Radboudumc en freelancer voor verschillende opdrachtgevers. Zo werkt ze ook als afstudeerbegeleider bij Pro Education en toegankelijkheidscoördinator bij Oerol. Haar werk- en onderzoekservaringen liggen op het vlak van revalidatie bij dwarslaesie en vermoeidheid bij spierziekten. Door de diversiteit aan werkervaring vindt zij het een mooie uitdaging om onderwijs, onderzoek en praktijk met elkaar in contact te brengen.